Askeri Müze ve Kültür Sitesi Komutanlığı; Ahmet Muhtar Paşa’nın Müze Müdürlüğü (1908-1926) dönemine kadar uzanan önemli bir araştırma kütüphanesine sahiptir.
Koleksiyondaki eserlerin çoğunluğu tarih ve askeri konuları kapsamaktadır.
Kütüphanemizin misyonu geçmişten gelen kültür mirasını araştırmacıların hizmetine sunmanın yanı sıra gelecek nesillere aktarmaktır. Bu amaçla, koleksiyonun sağlıklı kalması için ışık, ısı ve nem değerleri sürekli kontrol altında tutulmaktadır.
İlk koleksiyonu Askeri Müze yayınları ve yazma eserlerden meydana gelen ve zaman içinde zenginleşen Askeri Müze Kütüphanesi günümüzde kitap, fotoğraf arşivi, belge koleksiyonu ile hafta içi her gün 09.00-12.00, 13.00-16.30 saatleri arasında araştırmacılara hizmet vermektedir.
BİR ÜLKEDE OKUMAYA KARŞI İSTEK ARTMADIKÇA, AYMAZLIK VE YIKIM ARTAR.
|
M. Kemal Atatürk |
Meşrutiyetin ilanından sonra Ahmet Muhtar Paşa’nın müze müdürlüğüne getirilmesi ile birlikte Askeri Müze; gelişim sürecine girmiştir.Ayda 500 kuruş gibi küçük bir ödenekle kurulan müzedeki hizmetlerin yürütülmesi için ilave gelir elde etmek amacıyla ziyaretçilerden ücret alınmış, atış poligonunda ücreti karşılığı atış yaptırılmış, sinema salonunda film izletilmiştir.
Müzeyi halka tanıtabilmek ve daha çok ziyaretçi çekebilmek amacıyla Ahmet Muhtar Paşa evinde bulunan kitap dolabını ve kitaplarını müzeye bağışlamıştır. Böylece kütüphanenin temeli atılmıştır. Daha sonraları kütüphane koleksiyonu ikmal, bağış ve satın alma yoluyla zenginleşerek bugünkü konumuna gelmiş ve gelişmeye devam etmektedir.
Aya İrini’nin küçük bir odasında hizmet veren kütüphane, Askeri Müze’nin yeniden açıldığı 1959 yılında Harbiye mektebi yemekhanesinde hizmete devam etmiş, 1987 yılında ise Harbiye Mektebi binasında yapılan şimdiki bulunduğu yere taşınmış ve modern bir ortamda hizmetine devam etmektedir.
Askeri Müze Kütüphanesi, Askeri Müze ve Kültür Sitesi Komutanlığı Karargahı 2. katta faaliyetlerini sürdürmektedir.
Üç katlı olan kütüphanenin birinci katında, Okuma Salonu, Müracaat Eserleri,Danışma ve Ödünç Verme Masası, Kitap Deposu,Tablo ve Resim Deposu, Fotoğraf Arşivi, Mikrofilm makineleri ve İNTERNET bağlantılı bilgisayar bulunmaktadır.
İkinci katta, Yazma Eser Deposu, Albümler ve Süreli Yayınlar, Üçüncü katta ise Resmi Askeri Yayınlar bulunmaktadır.
Askeri Müze Kütüphane Koleksiyonu
| KONULAR | KALEM | ADET |
|---|---|---|
| KİTAP | 11.325 | 17.394 |
| FOTOĞRAF | 1.496 | 3.782 |
| MUHTELİF | 183 | 2.794 |
| DERGİ | 68 | 225 |
| ALBÜM | 33 | 191 |
| TABLO | 187 | 190 |
| BERAT | 81 | 87 |
| LEVHA | 46 | 61 |
| HARİTA | 35 | 42 |
| ATLAS | 9 | 11 |
| PLAN | 3 | 3 |
| GAZETE | 3 | 3 |
| KROKİ | 1 | 2 |
| Toplam | 13.492 | 24.785 |
Kütüphane Kataloğu
| Kitap Kataloğu (Kitap Adına Göre Sıralı) | Excel | |
| Kitap Kataloğu (Konuya Göre Sıralı) | Excel |
Kütüphaneden Seçilen Örnek Eserler
 Kitabü'l Kanunü'l Mes'udi Fi İlm-i Nücum |
 Mecmua-i Heyet-ül Kadime Vel- Cedide |
 Sa'nat-ı Kitabet ve Kıraat |
 Traite De L’algebre |
 Usul-Üs Siyaga |
OSMANLI MİLLİ KIYAFETLERİ
Osmanlı Kıyafetleri; özellikle lağvedilmeden önceki yeniçeri ve saray mensuplarının kıyafetleri, birçok kişi tarafından araştırılmış ve akademik çalışmalarda da bulunulmuştur. Sadece akademik çalışma yapanlar değil; aynı zamanda tarihi film, tiyatro vb. gibi etkinliklerde bulunan kişi ve kurumlar da bu kıyafetler üzerinde araştırma ve çalışma yapmak durumunda kalmışlardır. Osmanlı kıyafetleri; çok çeşitliliğe ve renkliliğe sahiptir. Bu nedenle, her zaman araştırılacak ve ilgi alanı oluşturacak bir konu olarak karşımızda durmaktadır.
Arif Mehmed Paşa, yeniçeri ve saray mensupları ile üst düzey yöneticilerin kıyafetlerine ilgi duymuş; bu konuda araştırmalar yapmış ve kırk yıllık bir çalışma sonucunda “Türkiye’de basılan ilk resimli kitap olarak” takdim edilen1863 tarihli Mecmua-i Tesavir-i Osmaniye Albümünün birinci cildini Türkçe ve Fransızca olarak yayınlamıştır. On iki cilt olarak hazırlanan eserin sadece birinci cildi yayımlanabilmiş, diğer ciltleri ise kaybolmuştur.
1850 yılında İstanbul’a gelen İtalyan ressam Jean Brindesi Giovanni tarafından hazırlanan ve 1856 yılında Paris’te Lemercier Plano 6 yayınevince yayınlanan Elbicei Atika Musee des Ancıens Costumes Turcs De Constantinople isimli albüm ve Mecmua-i Tesavir-i Osmaniye albümü, Osmanlı kıyafetleri konusunda en önemli kaynaklardandır.
Yukarıda bahsedilen iki eserden derlenen (ilk on altı resim Mecmua-i Tesavir-i Osmaniye’den müteakip yedi resim ise Jean Brindesi albümünden) ve Sultan II. Abdülhamid döneminde hazırlanan “Kıyafet-i Milliye-i Osmaniye“ albümü; çalışmamızın ismini oluşturmuş bu kataloğa “ Osmanlı Milli Kıyafetleri “ adı verilmiştir.
Osmanlı Milli Kıyafetlerini hazırlarken; özellikle Mecmua-i Tesavir-i Osmaniye’de yapılan açıklamalardan, saray mensupları, yeniçeriler ve bunların üstü olan yönetici durumundaki personelin sadece görevleri ve kıyafet tanımları ile ilgili bölümleri sadeleştirilmiştir. Metin içerisinde geçen, özel bir anlam ifade eden kelimeleri içeren sözlük ise kitabın sonuna eklenerek okuyucunun istifadesine sunulmuştur.
YAZMA ESERLER KATALOĞU
Dünyanın sayılı askeri müzelerinden biri durumunda olan Askeri Müze ve Kültür Sitesi Komutanlığı; çok çeşitli askeri kültür varlıklarından oluşan koleksiyonları yanı sıra, sanat eseri ve belge niteliği taşıyan birçok eser ve koleksiyona da sahip bulunmaktadır.
Askeri Müze’nin zengin koleksiyonları içinde yer alan “ Nadide Eserler “ olarak tanımlanan “Yazma Eserler Koleksiyonu”; ilk kez Aya İrini’de faaliyetlerini sürdürdüğü dönemde Müze Müdürlüğü yapan Ahmet Muhtar Paşa’nın büyük gayretleri ve çabaları ile oluşmuştur. Muhtar Paşa’nın kurduğu Askeri Müze Kütüphanesi için toplanmaya başlanan bu koleksiyon zamanla çeşitli bağış ve askeri kurumlara ait kütüphanelerden intikal yolu ile geliştirilmiştir.
Bugün Askeri Müze Kütüphanesi’nde 105 cilt el yazma eser bulunmaktadır. Ancak bu eserlerin bazıları birkaç ciltte toplanmış olup, tek bir envanter numarasında cilt sayısı belirtilmek suretiyle tasnife tabi tutulmuştur. Bazı eserler ise birkaç eserin bir araya getirilerek tek bir cilt altında toplanmasıyla oluşturulmuştur. Bunların içinde sayıları on dokuzu bulan ayrı ayrı eserlerin bir cilt içinde toplandığı görülmektedir. Tasnif sırasında bu eserler aynı envanter numarasının yanında birden başlayarak içindeki eser sayısına kadar devam eden numaralar verilmek suretiyle ayrı ayrı tasnife tabi tutulmuştur. Yapılan tasnif sonucunda eserler ayrı ayrı değerlendirildiğinden Askeri Müze Kütüphanesi’nde yer alan yazma eser sayısı bu katalogda da görüldüğü gibi 138 adedi bulmaktadır.
Askeri Müze Kütüphanesi’ndeki el yazma eserlerin yazılış tarihleri incelendiğinde eserlerin 10 ncu yüzyıldan başlayıp 20 nci yüzyıl başlarına kadar uzanan bir zaman dilimine yayıldığı görülmektedir. Bu eserler arasında birçok ünlü müellif hatları ile yazılmış, ender rastlanabilecek nüshalar da yer almaktadır.
Yazma Eserler Koleksiyonu’nu oluşturan yazma eserlerin konuları da farklılıklar göstermektedir. İslam dini, sosyal bilimler, dil bilimleri, kuramsal bilimler, uygulamalı bilimler, siyaset bilimi ve askeri konulardan meydana gelmiş çeşitli konularda eserler olduğu görülmektedir.
Kataloğu oluşturan bu koleksiyon; yazıldıkları dil bakımından incelendiğinde; büyük bir çoğunluğunun Türkçe ve Arapça olduğu görülmektedir. Eserlerin, yazıldıkları dönemin İslam ülkelerinde kullanılan iki önemli yazı dilinin dışında Farsça, Fransızca, Almanca dillerinde yazılmış eserler de yer almaktadır. Ayrıca Türkçe-Farsça, Türkçe-Fransızca, Türkçe-Arapça dilleri ile karışık olarak yazılmış eserlerde koleksiyonlarda yer almaktadır.
Askeri Müze Yazma Eserler koleksiyonunda yer alan eserlerin büyük bir çoğunluğunda müellif (yazar), müstansih (kopya eden) isimleri ile istinsah tarihi (kopya ediliş tarihi) temelluk kaydı (sahibini belirleyen kayıt) gibi çeşitli kayıt ve mühürler de yer almaktadır.
Bunlar içinde en dikkate değer olanları, Fatih Sultan Mehmed, Sultan II. Bayezid, Sultan III. Selim ve Sultan I. Abdülhamid’e ait mühürlerdir. Bu mühürlerin yer aldığı eserler bize; yazma eserlerde ismi geçen sultanlara takdim edilmiş olduğunu veya onlara intikal ederek, onlar tarafından da okunmuş olduğunu göstermektedir. Ayrıca çeşitli vezir, komutan ve ünlü kişilere ait temelluk kayıtları ve mühürlere de rastlanmaktadır.
Yine aynı koleksiyon içinde yer alan birçok yazma eser içinde çeşitli askeri kurumların ve kütüphanelerin de mühürleri yer almaktadır. Bunlar içinde en çok rastlananlar; Hasköy Mühendishane-i Berr-i Hümayun’u, Erkan-ı Harbiye Mektebi, Topçu Mektebi, Harp Akademileri, Bursa ve Erzincan Liselerine ait mühürlerdir. Bu mühürler de bize eserlerin Askeri Müze Kütüphanesi’ne geliş yerleri hakkında bilgi vermektedir.
Koleksiyonda yer alan eserlerin tamamına yakını orijinal deri veya deri-kumaş karışımı ciltler içindedir. Ciltlerin büyük bir bölümünde bazı hasarlar görülmekte olmasına rağmen yine de iyi durumdadırlar.
Yazma Eserler Koleksiyonu’nda yer alan eserlerin boyutları çok çeşitlilik göstermektedir. Eserlerin hemen hemen tamamı, rika, nesih ve talik yazı çeşitleri ile yazılmıştır.
HAT KOLEKSİYONU
Türk Kültür ve Sanatı içinde ayrıcalıklı bir yer tutan hat sanatının estetik güzelliklerini yansıtan ve Askeri Müze Kütüphanesi koleksiyonunda yer alan 26 adet hat levha örneğini araştırmacıların hizmetine sunmak amacıyla bir hat eserler kataloğu hazırlanmıştır.
DANIŞMA HİZMETİ: Müze personeli ve izinli araştırmacılara kaynak kullanımı, konu sınırlaması, mikrofilm makinesi ve İNTERNET kullanımı gibi danışma hizmeti verilmektedir.
ÖDÜNÇ VERME HİZMETİ: Müze personeline tarihi eser niteliği olmayan kitaplar 15 gün süreyle ödünç verilmektedir.
MİKROFİLM HİZMETİ: Yazma eserlerin mikrofilmleri mikrofilm cihazları aracılığıyla okunabilmektedir.
CD HİZMETİ: Yazma eserlerin CD’leri bilgisayar aracılığıyla okunabilmektedir.
DİA HİZMETİ: Müzede mevcut eserlere ait dialar, izinli araştırmacılara ücreti kendilerine ait olmak üzere kopyalama suretiyle sağlanmaktadır.
FOTOKOPİ HİZMETİ: İzinli araştırmacılara istekleri halinde ücreti mukabili fotokopi hizmeti verilmektedir.
Kütüphanemiz toplam 50 kullanıcı kapasitesiyle hafta içi 08.30-12.00 13.00 -17.00 saatleri arasında izinli araştırmacılara ve müze personeline hizmet vermektedir.
Koleksiyonumuzda kitap, fotoğraf, albüm, tablo gibi toplam 24.621 adet eser bulunmaktadır. Eserlerden 15.000 adedi tarihi eser niteliğindedir. Bu sebeple kütüphaneden yararlanmak için araştırmacıların dilekçeyle Milli Savunma Bakanlığı Yönetim Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde bulunan Kültür ve Sanat Daire Başkanlığından izin almaları gerekmektedir. İzin müracaatlarında araştırılmak istenen konu ile yararlanılacak doküman ve faydalanma şekli (fotoğraf çekimi, fotokopi, dia çekimi, mikrofilm hizmeti v.b.) belirtilmelidirler. (Örnek dilekçe için buraya tıklayınız. )
Müracaat kaynağı niteliğinde olan ansiklopedi ve sözlükler, yeni alınan kitaplar ve Atatürk kitapları açık raf sisteminde müze personelinin hizmetindedir.
